Beautiful… as the accidental encounter, on a dissecting table, of a sewing machine and an umbrella Les Chants de Maldaror, Isidore Ducasse[1]
Artemis Potamianou composes an environmental narrative on the female condition which unfolds in space and time. The defiance of social and artistic structures that characterizes her entire oeuvre continues to concern her as the exhibition title, “Your history, it’s not my story” denotes.
The installation of a swing, immobilized in space, welcomes visitors providing them with the facts from the very beginning. The swing is accompanied by a carpet with the phrase “all in all” and a luminous industrial sign depicting the word “dream.” The concept of confinement evoked here is combined with the artist’s written information referring to the totality of female conditions, which she juxtaposes with the idea of the as yet unrealized dream of freedom and true equality.
The central exhibition area is metaphorically transformed into a cage that houses elaborate bird-cages which, in turn, host smaller cages. These images within the image, realities within reality, establish consecutive artificial worlds and layers of confinement. Sporadically placed iron railings, like fences or obstacles, reinforce the feeling of enclosure evoked by the “white cube.” The cages, cells of imprisonment, reminding of Michel Foucault’s Panopticon, function like items of division. They differentiate the inner from the outer field, trap viewers in the void intermediary gallery space while, at the same time, delineating labyrinthian routes of escape. The shadows cast on the floor and walls contribute to a sense of disorientation, transforming the entire perception of the show into a psychological experience.
The strenuous manual wooden and thin metal rod constructions are inspired by elaborate bird-cages of by-gone eras that often faithfully reproduce actual buildings and mansions. Following the same line of thought, Potamianou deconstructs and then reconstructs existing buildings from the history of architecture in order to build new ornithological dwellings with dispersed historical references. Due to their very structure, these original architectural models lend themselves to scrutiny. Placed on small vintage domestic tables that raise them close to the viewers’ eye level, thus facilitating vision, the cages blend with the support element, forming a unified aesthetic unit.
The nucleus of this central area is a custom-made six-sided construction, inspired by parrot cages. The work refers to the cabinets of curiosities as well as to Potamianou’s installation Utopia, you were always in my mind (2011). As precursors of museums, the cabinets of curiosities –originally entire rooms, later simple furniture pieces– showcased and protected rare collections of bizarre exhibits that curieux (curious) enthusiasts collected obsessively.
Potamianou’s sculptural cabinet forms part of a larger cabinet of curiosities which is no other than the gallery space itself. Its shelves host disordered assemblages made out of female heads in different sizes. Copies of shattered ancient Greek sculptures, fragments of older works by the artist, are imprisoned in silk fishing nets. The work underlines the passage of time –in relation to the changes of roles that society imposes upon women– and reminds viewers of the futile, ephemeral human existence, functioning as a contemporary vanitas.
In paintings by old masters depicting cages and pet birds, the female iconography prevails, directly identifying the beautiful exotic birds with the fragile gender of women and with a peaceful domestic life. Potamianou suggests a reality different to the one portrayed in these idyllic scenes; a reality defying the social stereotypes that compose the classical mythology of women.
Appropriating the manly role of the curieux [1], she infuses it with her own female substance. After extensive research she collects various objects from a plethora of different sources, choosing items directly associated with the female world. An antique children’s game, a pair of a girl’s velvet shoes, miniature doll’s house furniture pieces from different epochs, dried butterflies as symbols of the psyche, artificial trees, keys, a ballet dancer sculpture by Degas, standing clocks, hourglasses, metronomes, and revolutionary literary masterpieces that question women’s status-quo. In these dwellings, void of birds, Potamianou creates microcosms, three dimensional still-lives. The cages are transformed into Lilliputian theatrical scenes. Projections of women’s conscious and unconscious. Files of archetypal memory.
The enclosed compositions narrate stories about the tender childhood years, marriage, motherhood, the private sphere as a nucleus of activity, portraying women’s traditional daily-life as a confined life. Gradual cinematographic perception of images and comparative vision are automatically activated, provoking analogies and correlations. In this environment, spectators become themselves collectors of new experiences related to the world and history of women, auditors of silent confessions of soundless subversive dreams.
A radically different female condition, recounted with humor by Potamianou, shakes the hierarchical structures of patriarchal society. The work is in direct dialogue with Man Ray’s L’ Aenigme d’Isidore Ducasse –the simulacrum of which was included in Potamianou’s Second Papers (2006)– and Ducasse’s famous phrase cited at the beginning of this text.[2]
Here, the sewing machine/the female element –in this case, her grand-mother’s old Singer machine with the worn-out fabric crystallized in time– is stripped bare of Man Ray’s oppressive cover. Ray’s blanket is here tightly wrapped around the umbrella which is nailed to the cage. The male phallic symbol has magically sprung from Ducasse’s verses and entered into the artistic composition. Potamianou displaces the enigma and the sense of mystery raised by Man Ray to the opposite sphere, the public male domain.
The cages, like human houses, are twofold symbols. Depending on the viewers’ perspective, they are either prisons, shelters- or both. They are spaces of enclosure but also of protection, composing suffocating locations of confinement or places of tranquility that provide isolation and safety from the cruel outer world. The installation’s overall title Which side are you on? poses precisely this question. Addressed to both genders, the question stimulates thought, initiating a voyage into the depths of consciousness as well as the field of ethics.
One more environmental cabinet of curiosities is installed in a separate room of the gallery space, hosting the last chapter of Potamianou’s feminist story. The environment converses with two top literary works of the 19th century: Le Chef-d’oeuvre inconnu (The Unknown Masterpiece) by Honoré de Balzac –whence the installation’s title– and Oscar Wild’s The Portrait of Dorian Gray. In the former, the painter Frenhofer, in his attempt to reach perfection and the absolute beauty of the ideal woman, is led to destroy his foremost masterpiece. In the latter, the beautiful hedonist Dorian, himself one of the curieux, remains eternally young since time and his sins are magically projected upon his portrait, rather than himself, gradually turning it into a monster.
Potamianou creates an unorthodox, ephemeral mural painting. Due to its repetitive iconography, the mural attests to domestic wall tapestries in tune with female aesthetics. She paints on ocean blue painted walls, using a stencil that she herself has designed, a composition appropriating other artists’ works as well as decorative floral motifs. Here, Bansky’s Girl with Balloon coexists with Degas’ ballet dancers, Botticelli’s Venuses, Da Vinci’s Mona Lisa and the portrait of Whistler’s mother. A small panorama of earthly and mythical women, of different ages and in different roles, is perpetually repeated to form a whole. The mural functions like a discreet substratum, discovered by viewers on a second level while inspecting the paintings of mysterious and uncanny female portraits.
Potamianou once again selects female figures from well-known paintings by Goya, Da Vinci, Vermeer, Cranach, Christus, Freud and others. She edits these initial images with the use of a computer, eliminating the color and selectively lighting up the mouth and hands, the most expressive areas, preserving however, their female identity. The result is printed on canvas, wrapped in transparencies and fastened with rope like the sheaf hiding Man Ray’s sewing machine.
The imprisoned women flood the room’s entrance, functioning like an occult introduction to Potamianou’s last chapter. They compose the materia prima of her alchemical experiments from which emerge the genetically modified fragments of art history. Fragments that also inhabit this cabinet of curiosities.
Applying the same logic as with the cages, -in what consists of the artist’s usual artistic practice- Potamianou appropriates artistic masterpieces; she deconstructs them on her own dissecting table and then reconstructs them anew. She pastes collage elements of physiognomic details deriving from well-known portraits of men on the original/printed female portraits. By covering the female with male characteristics in layers, ensuring the manual intervention is apparent, she creates new absurd realities: strange hybrids, which are neither traditional hermaphrodites nor purely alchemical beings.[1] Potamianou’s unusual androgynous figures, the result of blending female and male elements in a single palimpsest, are presented in elaborate intricate gold frames, as is the due to all grand masterpieces.
The figures under their diaphanous burden that maintain their female identity are juxtaposed with their free, dizygotic twin sisters, the visages of which have been altered, distorted and hardened in their attempt to survive in a male-dominated world.
The archetypal alchemical androgynous being, a coincidence of opposites (coincidentia oppositorum), signifies in Carl Gustav Jung’s writings the self’s wholeness, achieved through the process of individuation. Potamianou’s androgynous being recounts a different existential condition. It expresses intense anxiety and agony, negating every sense of internal tranquility. In her story, women are called upon to transcend their very nature in order to function in the public sphere. The attempt to overturn social balance and the traditional order of things inevitably leads to “hubris.” It is “hubris” that is inscribed as a malformation on the female faces, like Dorian’s sins and time on his repulsive portrait.
Bia Papadopoulou
Art Historian
Independent Curator
[1] The hermaphrodite beings have two genders whereas the archetypal alchemical androgynous beings or Rebis have both a masculine and female head in one body of an unidentified gender.
[2] The collection of rare species and objects, usually in relation with an interest in science, was associated with men.
[3] Man Ray’s work is inspired by Isidore Ducasse’s specific phrase. Μan Ray, L’Enigme d’Isidore Ducasse, www.tate.org.uk , (accessed on 20/11/2018).
[4] The hermaphrodite beings have two genders whereas the archetypal alchemical androgynous beings or Rebis have both a masculine and female head in one body of an unidentified gender.
Είναι ωραίος … σαν την τυχαία συνάντηση πάνω σε ανατομικό τραπέζι μιας ραπτομηχανής και μιας ομπρέλας Τα Άσματα του Μαλνταρόρ, Isidore Ducasse [1]
Η ‘Aρτεμις Ποταμιάνου συνθέτει ένα περιβαλλοντικό, πολυεπίπεδο αφήγημα για τη γυναικεία συνθήκη που ξεδιπλώνεται στον χώρο και τον χρόνο. Η αμφισβήτηση των δομών της κοινωνίας και της τέχνης που χαρακτηρίζει το σύνολο της εικαστικής εργασία της συνεχίζει να την απασχολεί, όπως δηλώνει ο τίτλος της έκθεσης «Your history, it’s not my story».
Τα δεδομένα τίθενται εξαρχής με την ακινητοποιημένη κούνια που υποδέχεται τους θεατές. Συνοδεύεται από ένα επιδαπέδιο χαλί με τη φράση «all in all» και μια βιομηχανική φωτεινή πινακίδα με τη λέξη «dream». Η έννοια του περιορισμού που υπεισέρχεται εδώ συνδυάζεται με την γραπτή πληροφορία ότι η Ποταμιάνου αναφέρεται στο σύνολο των έως τώρα γυναικείων συνθηκών το οποίο αντιπαραθέτει με την ιδέα του άπιαστου ακόμα ονείρου περί ελευθερίας και πραγματικής ισότητας.
Ο κεντρικός εκθεσιακός χώρος μεταφορικά μεταμορφώνεται σε κλουβί το οποίο φιλοξενεί περίτεχνα κλουβιά πουλιών που, με τη σειρά τους, εσωκλείουν στο εσωτερικό τους μικρότερα κλουβιά. Οι εικόνες μέσα στην εικόνα, πραγματικότητες μέσα στην πραγματικότητα, δημιουργούν διαδοχικούς τεχνητούς κόσμους και επίπεδα εγκλεισμού. Σιδερένια κάγκελα σποραδικά τοποθετούνται στον «λευκό κύβο» ως φράκτες ή εμπόδια, ενισχύοντας την αίσθηση εγκλωβισμού που αυτός προκαλεί στους επισκέπτες. Τα κλουβιά, κελιά που παραπέμπουν στο Πανοπτικόν του Michel Foucault, λειτουργούν ως διαχωριστικά στοιχεία. Διαφοροποιούν το εσωτερικό από το εξωτερικό πεδίο, παγιδεύουν τους θεατές στον κενό, ενδιάμεσο χώρο ενώ ταυτόχρονα ορίζουν λαβυρινθώδεις διαδρομές διαφυγής. Οι σκιές από τα κάγκελα που χαράζονται σε δάπεδο και τοίχους συμβάλλουν στην αίσθηση αποπροσανατολισμού, μετατρέποντας την πρόσληψη της έκθεσης σε βιωματική, ψυχολογική εμπειρία.
Οι επίπονες χειρωνακτικές κατασκευές από ξύλο και λεπτές μεταλλικές βέργες εμπνέονται από αριστοτεχνικά κλουβιά άλλων εποχών, τα οποία συχνά αντιγράφουν πιστά πραγματικά κτίρια και επαύλεις. Ακολουθώντας την ίδια λογική, η Ποταμιάνου αποδομεί και αναδομεί υπαρκτά κτίσματα από την ιστορία της αρχιτεκτονικής, για να κτίσει νέες, πολύπλοκες ορνιθολογικές κατοικίες με διάχυτες ιστορικές αναφορές. Λόγω της ίδιας της δομής τους, αυτές οι πρωτότυπες μακέτες αρχιτεκτονικής προσφέρονται για επιτήρηση. Τα χειροποίητα κλουβιά -τοποθετημένα σε παλιά τραπέζια τα οποία ανυψώνουν το οπτικό πεδίο, διευκολύνοντας την όραση-, σμίγουν με τις βάσεις τους σχηματοποιώντας μια ενιαία αισθητική μονάδα.
Πυρήνας της εγκατάστασης αυτής της αίθουσας είναι ένα εξάπλευρο ξύλινο έπιπλο- παραγγελία, εμπνευσμένο από κλουβιά παπαγάλων. Το έργο παραπέμπει στα cabinets of curiosities και στην παλιότερη εγκατάσταση της Ποταμιάνου Utopia, you were always in my mind (2011). Προάγγελοι των μουσείων, τα cabinets of curiosities –αρχικά ολόκληρα δωμάτια, μετέπειτα έπιπλα/προθήκες–, αναδείκνυαν και προφύλασσαν σπάνιες συλλογές αξιοπερίεργων εκθεμάτων που με μανία συγκέντρωναν οι παθιασμένοι curieux (περίεργοι). Η γλυπτική προθήκη της Ποταμιάνου αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου cabinet of curiosities που δεν είναι άλλο από την ίδια την αίθουσα της γκαλερί. Φιλοξενεί στα ράφια της άναρχα συνονθυλεύματα από γυναικεία κεφάλια σε διαφορετικά μεγέθη. Τα αντίγραφα των κατακερματισμένων αρχαιοελληνικών γλυπτών, θραύσματα παλιότερων έργων της καλλιτέχνιδας, φυλακίζονται σε μεταξωτά δίχτυα ψαρέματος. Το έργο υπογραμμίζει το πέρασμα του χρόνου -σε συνάρτηση με την αλλαγή ρόλων που η κοινωνία επιβάλλει στις γυναίκες- και υπενθυμίζει τη μάταιη, εφήμερη υπόσταση της ανθρώπινης ύπαρξης, λειτουργώντας ως μια σύγχρονη vanitas.
Στους πίνακες των μεγάλων ζωγράφων με απεικονίσεις κλουβιών και ιπτάμενων κατοικίδιων, η γυναικεία εικονογραφία πρωτοστατεί, ταυτίζοντας άμεσα τα πανέμορφα εξωτικά πουλιά με το εύθραυστο γυναικείο φύλλο και τη φιλήσυχη οικιακή ζωή. Στις ειδυλλιακές αυτές σκηνές, η Ποταμιάνου προτάσσει μια διαφορετική πραγματικότητα, αμφισβητώντας τα κοινωνικά στερεότυπα που συντάσσουν την κλασική μυθολογία της γυναίκας.
Οικειοποιώντας τον ανδρικό ρόλο των curieux [2] στον οποίο εμφυσεί τη δική της θηλυκή υπόσταση, συλλέγει από μια πληθώρα διαφορετικών πηγών και ύστερα από ενδελεχή έρευνα ετερογενή αντικείμενα που σχετίζονται άμεσα με τον γυναικείο κόσμο. ‘Ενα παιχνίδι/αντίκα, βελούδινα κοριτσίστικα παπουτσάκια, μικροσκοπικά έπιπλα διαφορετικών εποχών από κουκλόσπιτα, αποξηραμένες πεταλούδες ως σύμβολα ψυχής, τεχνητά δένδρα, κλειδιά, μια μπαλαρίνα/γλυπτό του Degas, επιτραπέζια ρολόγια, κλεψύδρες, μετρονόμους και επαναστατικά λογοτεχνικά αριστουργήματα που αμφισβητούν το γυναικείο κατεστημένο. Στις άδειες από πτηνά κατοικίες, πλάθει μικρόκοσμους, τρισδιάστατες νεκρές φύσεις. Τα κλουβιά μετατρέπονται σε λιλιπούτιες θεατρικές σκηνές. Προβολές του γυναικείου συνειδητού και ασυνείδητου. Αρχεία της αρχέτυπης μνήμης.
Οι εγκλωβισμένες συνθέσεις αφηγούνται ιστορίες για την τρυφερή παιδική ηλικία, το γάμο, τη μητρότητα, την ιδιωτική σφαίρα ως πυρήνα δράσης, προσομοιάζοντας την παραδοσιακή γυναικεία καθημερινότητα με την έγκλειστη ζωή. Η σταδιακή κινηματογραφική πρόσληψη των εικόνων και η συγκριτική όραση ενεργοποιούνται αυτόματα, εγείροντας αναλογίες και συνειρμούς. Σε αυτό το περιβάλλον, οι θεατές γίνονται οι ίδιοι συλλέκτες νέων εμπειριών του κόσμου και της ιστορίας των γυναικών, ακροατές σιωπηλών εκμυστηρεύσεων άηχων αντιδραστικών ονείρων.
Μια διαφορετική, ανατρεπτική γυναικεία συνθήκη που αφηγείται με χιούμορ η Ποταμιάνου κλονίζει τις ιεραρχικές δομές της πατριαρχικής κοινωνίας. Η εγκατάσταση συνομιλεί άμεσα με το Αίνιγμα του Isidore Ducasse του Man Ray- το ομοίωμα του οποίου είχε συμπεριλάβει η καλλιτέχνης στο Second Papers (2006)- αλλά και με τη γνωστή φράση του Ducasse που προτάσσεται στην αρχή αυτού του κειμένου[3].
Στην εγκατάσταση της Ποταμιάνου, η ραπτομηχανή/το θηλυκό στοιχείο –στην προκείμενη η παλιά Singer της γιαγιάς της με το φθαρμένο ύφασμα ακινητοποιημένο στον χρόνο– απογυμνώνεται από το καταπιεστικό περίβλημα με το οποίο την είχε ενδύσει ο Man Ray. Η κουβέρτα του Ray εδώ τυλίγει τη σφιχτοδεμένη, καρφωμένη στο κλουβί ομπρέλα/το αρσενικό, φαλλικό σύμβολο που ως δια μαγείας ξεπηδά από τους στίχους του Ducasse και εισβάλλει στη σύνθεση. Η Ποταμιάνου μετατοπίζει το αίνιγμα και την αίσθηση του μυστηρίου που δημιουργεί ο Ray στην αντίθετη σφαίρα, τη δημόσια, την ανδρική.
Τα κλουβιά, όπως και οι ανθρώπινες κατοικίες, είναι δισυπόστατα σύμβολα. Ανάλογα με την προοπτική των θεατών μπορεί να είναι φυλακές ή καταφύγια- ή και τα δυο. Τόποι εγκλεισμού αλλά και προφύλαξης, ασφυκτικοί χώροι περιορισμού ή γαλήνιοι χώροι απομόνωσης και προστασίας από τον σκληρό έξω κόσμο. Ο τίτλος της εγκατάστασης Which side are you on? θέτει ακριβώς αυτό το ερώτημα. Απευθύνεται και στα δύο φύλλα, ενεργοποιώντας τη σκέψη και εκπυρσοκροτώντας ένα ταξίδι στα βάθη της συνείδησης και στο πεδίο της ηθικής.
Ένα ακόμα περιβαλλοντικό cabinet of curiosities στήνεται σε ξεχωριστό δωμάτιο της γκαλερί για να φιλοξενήσει το τελευταίο κεφάλαιο της φεμινιστικής ιστορίας της Ποταμιάνου. Το περιβάλλον συνομιλεί με δύο κορυφαία λογοτεχνικά έργα του 19ου αιώνα: Το Άγνωστο Αριστούργημα του Honoré de Balzac –απ΄ όπου και ο τίτλος της συγκεκριμένης εγκατάστασης– και το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέυ του Oscar Wilde. Στο πρώτο, ο ζωγράφος Φρένχοφερ, επιχειρώντας να συλλάβει την τελειότητα και την απόλυτη ομορφιά της ιδανικής γυναίκας καταλήγει να καταστρέψει το μεγαλύτερο αριστούργημά του. Στο δεύτερο, ο πανέμορφος ηδονιστής Ντόριαν, κι αυτός ένας curieux της εποχής, παραμένει αιώνια νέος αφού ο χρόνος και οι αμαρτίες του προβάλλονται μαγικά αντ’ αυτού στο πορτρέτο του, σταδιακά μεταλλάσσοντας το σε έκτρωμα.
Η Ποταμιάνου δημιουργεί μια ανορθόδοξη, εφήμερη τοιχογραφία που λόγω της επαναλαμβανόμενης εικονογραφίας της παραπέμπει περισσότερο σε αστική ταπετσαρία γυναικείας αισθητικής. Πάνω σε πετρόλ τοίχους ζωγραφίζει, με στένσιλ που έχει η ίδια σχεδιάσει, μια σύνθεση με ιδιοποιημένα έργα άλλων καλλιτεχνών και διακοσμητικά, φυτικά μοτίβα. Εδώ, το ζωγραφισμένο Κορίτσι με Μπαλόνι του Bansky συνυπάρχει με τη μπαλαρίνα του Degas, τις Αφροδίτες του Botticelli, τη Μόνα Λίζα του Da Vinci, το πορτρέτο της μητέρας του Whistler. Ένα μικρό πανόραμα εγκόσμιων και μυθικών γυναικών σε διαφορετικές ηλικίες και ρόλους αέναα πολλαπλασιάζεται για να διαμορφώσει το όλον. Η τοιχογραφία λειτουργεί ως διακριτικό υπόστρωμα το οποίο ανακαλύπτουν οι θεατές σε δεύτερο επίπεδο καθώς περιεργάζονται τους πίνακες, αυτά τα μυστήρια και ανοίκεια γυναικεία πορτρέτα.
Η Ποταμιάνου επιλέγει ξανά γυναικείες μορφές από γνωστούς πίνακες της ιστορίας της τέχνης: των Goya, Da Vinci, Vermeer, Cranach, Christus, Freud, και άλλων. Επεξεργάζεται τις αρχικές αυτές εικόνες στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, αφαιρώντας το χρώμα και φωτίζοντας επιλεκτικά μάτια και χέρια, τα πλέον εκφραστικά σημεία. Διατηρεί όμως, ακέραιη τη γυναικεία τους ταυτότητα. Το αποτέλεσμα τυπώνεται σε καμβά, τυλίγεται σε διαφάνειες και δένεται με σκοινί σαν το δεμάτι με τη ραπτομηχανή του Man Ray.
Οι φυλακισμένες γυναίκες κατακλύζουν τον προθάλαμο του χώρου λειτουργώντας ως απόκρυφη εισαγωγή του τελευταίου αυτού κεφαλαίου. Συγκροτούν την πρώτη ύλη, την materia prima των αλχημικών πειραμάτων από την οποία θα προκύψουν τα μεταλλαγμένα θραύσματα της ιστορίας της τέχνης. Θραύσματα που επίσης κατοικούν σε αυτό το cabinet of curiosities.
Ακολουθώντας την ίδια λογική με τα αρχιτεκτονικά κλουβιά –αποτελεί άλλωστε τη συνήθη καλλιτεχνική πρακτική της–, η Ποταμιάνου αποδομεί και ανασυνθέτει στο δικό της ανατομικό τραπέζι τα ιδιοποιημένα αριστουργήματα της τέχνης. Στα πρωτότυπα/τυπωμένα πορτρέτα γυναικών, επεμβαίνει με στοιχεία κολλάζ: φυσιογνωμικές λεπτομέρειες από γνωστές προσωπογραφίες ανδρών. Επικαλύπτοντας σε στρώσεις τα γυναικεία με ανδρικά χαρακτηριστικά ώστε να είναι εμφανείς οι χειρωνακτικές παρεμβάσεις της, πλάθει νέες παράδοξες πραγματικότητες. Αλλόκοτα υβρίδια, δεν είναι παραδοσιακά ερμαφρόδιτα όντα, ούτε γνήσια αλχημικά[4]. Τα ιδιότυπα ανδρόγυνα της Ποταμιάνου, απόρροια της μείξης στοιχείων γυναίκας και ανδρός σε ένα παλίμψηστο, παρουσιάζονται όπως αρμόζει στα μεγάλα αριστουργήματα, με περίτεχνες βαριές χρυσοποίκιλτες κορνίζες.
Οι μορφές κάτω από το διαφανές φορτίο τους, που διατηρούν ανέπαφη τη γυναικεία τους ταυτότητα, αντιπαρατίθενται με τις ελεύθερες, διζυγωτικές δίδυμες αδελφές τους, τα πρόσωπα των οποίων έχουν αλλοιωθεί, παραμορφωθεί και σκληρύνει στην προσπάθειά τους να επιβιώσουν στον ανδροκρατούμενο κόσμο.
Το αρχέτυπο αλχημικό ανδρόγυνο, μια σύμπτωση των αντιθέτων (coincidentia oppositorum), σηματοδοτεί στον Carl Gustav Jung την πληρότητα του εαυτού που επιτυγχάνεται μέσω της διαδικασίας της εξατομίκευσης. Το ανδρόγυνο ον της Ποταμιάνου αφηγείται μια διαφορετική υπαρξιακή συνθήκη. Εκφράζει έντονη ανησυχία και αγωνία, αποποιώντας κάθε ίχνος εσωτερικής γαλήνης. Στη δική της ιστορία, οι γυναίκες καλούνται να υπερβούν την ίδια τους τη φύση για να μπορέσουν να λειτουργήσουν στον έξω κόσμο. Η απόπειρα ανατροπής της κοινωνικής ισορροπίας και γενικότερα της καθιερωμένης τάξης των πραγμάτων, είναι πράξη που αναπόφευκτα οδηγεί σε «ύβρι». Είναι η «ύβρις» αυτή
που αποτυπώνεται ως δυσμορφία στα πρόσωπά τους, όπως οι αμαρτίες και οι μέρες του Ντόριαν στο δικό του αποκρουστικό πορτρέτο.
Μπία Παπαδοπούλου
Ιστορικός Τέχνης
Ανεξάρτητη Επιμελήτρια Εκθέσεων
[1] Ο Isidore Ducasse (1846-1870), γνωστότερος με το ψευδώνυμο Κόμης του Λωτρεαμόν, είχε γράψει μόνο δύο ποιητικές συλλογές –Τα Άσματα του Μαλντορόρ και τα Ποιήματα– οι οποίες επηρέασαν βαθύτατα τόσο τη μοντέρνα λογοτεχνία όσο και τις εικαστικές τέχνες, κυρίως τους Σουρεαλιστές και τους Καταστασιακούς.
[2] Η συλλογή σπάνιων ειδών και αντικειμένων, συνήθως σε συνάρτηση με το ενδιαφέρον για τις επιστήμες, ανήκε στο πεδίο των ανδρών.
[3] Το έργο του Man Ray είναι εμπνευσμένο από τη συγκεκριμένη φράση του Isidore Ducasse. Μan Ray, L’Enigme d’Isidore Ducasse, www.tate.org.uk , (ανακτήθηκε στις 20/11/2018).
[4] Τα ερμαφρόδιτα όντα έχουν δύο φύλλα και ένα πρόσωπο ενώ τα αρχέτυπα αλχημικά ανδρόγυνα ή Rebis έχουν δύο κεφάλια, ανδρικό και γυναικείο, σε ένα σώμα αδιευκρίνιστου φύλλου.